een kitkat voor de olijke dokter!

Peopletjes!

waarschijnlijk zal binnenkort de frequentie van de posts afnemen... maar voorlopig blijven er zoveel indrukken op mij afkomen, dat ik ze graag met jullie wil delen!

Eerst en vooral, om jullie niet te jaloers te maken, de zon is weg! Het is hier nu herfstweer (in de winter nog steeds): gure wind, regen, koude, bah, ik vind het maar niks! Maar de Zuid-Afrikanen zijn blij, ze hadden al een hele tijd geen regen meer gehad.
Eergisteren zei ik nog tegen Rachel dat ik het "Tafelkleed", de wolken die meestal rond de Tafelberg hangen, nog niet gezien had... gisteren en vandaag kan ik de Tafelberg gewoon niet meer zien, helemaal verstopt onder de wolken...

De weg naar het ziekenhuis begin ik onderhand wel te kennen, links rijden lukt ook al goed, al vind ik nog steeds dat een handrem links niet thuis hoort! Mijn autootje is trouwens de auto die je hier het vaakst ziet rondrijden, opvallend veel witte auto's, maar zeer zeer veel golf citi's. VW doet (of deed want hoe oud zijn die auto's ondertussen al) hier gouden zaken.

Nog een aantal zaken: favoriete uitspraak van de Zuid-Afrikanen (of moet ik misschien eerder Capetowners zeggen, want van de andere weet ik het natuurlijk niet is): "Is it??" maar de "i" zo lang uitgerokken, dat zelfs iemand uit Vlaams-Brabant er nog van zou opkijken (sja ik dus :-))...
Grappigste Zuid-Afrikaanse woord tot nu toe: menslike hulpbronne (of human resources)

Op het werk blijft het wennen en vaak confronterend: het meisje met meningococcenmeningitis dat ik eerder al vermelde, blijkt nu ook HIV +. Ze is 3 jaar oud, heeft het zeer waarschijnlijk van haar moeder gekregen, mama zelf wist niet dat ze HIV + was, of hoe iemand zijn wereld helemaal op de kop te zetten...
Een ander kindje met miliaire tbc en daardoor zelfs al atrofie van de hersenen (= hersenweefsel dat afneemt/afsterft)... Een kindje wordt bij ons op de afdeling opgenomen na thuis een ademhalingsstilstand gedaan te hebben, het kindje weegt 1.9 kg ... ik sta helemaal versteld, hoeveel moet dat kind dan vermagerd zijn?? nee, de kinderen op de prematurenafdeling gaan hier naar huis van zodra ze 1.8 kg wegen (in België is dat 2.4 - 2.5 kg)...
Gisteren moest ik een LP doen bij een kindje (een ruggenprik voor het hersenvocht na te kijken) en ik had 1 verpleegkundige om het kind vast te houden, ik vroeg wie dan de buisjes ging vasthouden (want het is een steriele procedure, maar de buitenkant van die buisjes, om het vocht in op te vangen, is niet steriel). Dat moest ik zelf doen, ?? maar dan ben ik toch niet meer steriel?? "ja in principe niet, maar eenmaal de naald erin steekt is dat toch niet zo belangrijk meer..." Alle gewoontes zijn hier zo anders!
Maar de verpleegkundige was wel onder de indruk dat mijn LP onmiddellijk lukte, "van 1,2, 3 en klaar" en noemde mij "die olijke dokter", dat ze in het Engels vertaalde als "cute".

Kinderen worden hier met breedspectrum antibiotica behandeld: vancomycine, gentamycine, meronem zijn hier standaard medicatie... er wacht nog meer resistentieproblemen in de toekomst!

Veel frustraties omdat ik weet dat het anders kan, alles veel "gezonder" kan... De miliaire tbc ligt in dezelfde kamer als het kind van 1.9 kg en als een kind met cerebral palsy met een bronchiolitis en nog 3 andere kinderen...
In een andere kamer ligt een varicella encephalitis, samen met een kind met Down en TBC die hier al 3 maanden wacht op een plaatsing, samen met het kind met de pleurale effusie en een ander kind dat gewoon voor een MRI scan komt...
Ik heb mijn ogen al vaak opengetrokken... Maar misschien zijn we in België ook wel heel verwend en nemen we dingen die voor ons "normaal" of "evidentie" zijn, voor standaard aan.
En die momenten ben ik echt wel alleen-alleen, want wie begrijpt dat als je niets anders kent? Ik ben niet zo een alleen persoon, ik lucht graag mijn hart tegen de mensen die ik goed ken!
Maar langs de andere kant besef ik ook maar al te goed wat een fantastische leerschool dit is, deze indrukken en frustraties, wat een ervaring en unieke kans... Hoeveel heb ik al niet bijgeleerd de afgelopen dagen...! Dingen die we ooit in boeken gelezen hebben, maar wie dacht dat ooit echt in de praktijk te zien??

Gisterennamiddag is er een dokter Newton uit de UK een zeer mooie voordracht komen geven over Burkitt Lymphoma! Om de les interactiever te maken werden er Kitkat's uitgedeeld aan diegene die het juiste antwoord wist... Tadaaa Kitkat nr 1 : voor de Ellie! Ha! om mij hier meteen als geek te profileren ;-)
Moest prof De Boeck hiervan horen (het interactieve gedeelte), ze zou direct een contract sluiten met een koekjesfabriek, denk ik :-).

Tenslotte wil ik afsluiten met een tekst die Jaques, de Zuid-Afrikaanse assistent die vorig jaar bij ons in Leuven werkte, enkele jaren geleden schreef voor "de standaard", nog voor hij in België kwam werken, over zijn werk hier in Zuid-Afrika... het komt mij heel herkenbaar voor en is erg mooi verwoord:

Bevestiging

• Gepost op maandag 6 juli 2009 om 20:34
• door Stijn Indenhoek
• in Zuid-Afrika

(Het relaas van een bevriende Zuid-Afrikaanse kinderarts)

Als zoon van een Europese moeder heb ik nooit begrepen waarom ik me hier niet thuis voel. Dat gevoel werd nog sterker toen ik de eerste keer als kind Europa bezocht. Ik voelde het nog scherper aan toen ik na mijn studies geneeskunde in Europa werkte gedurende twee jaar. Daar was ik echt thuis.

Toen ik daarna terugkeerde naar Afrika om mijn studies verder te zetten, werd één zaak zonneklaar: Afrika koestert zijn oerkarakter.

Dit continent staat synoniem met alles wat wild en dierlijk is; een rode draad die zelfs in de - verwesterde - traditionele opvattingen zichtbaar is.

Sinds ik in de gezondheidszorg werk, vind ik het ethisch - en zelfs moreel - onaanvaardbaar om dagelijks met deze opvattingen te worden geconfronteerd.

Maar omdat ik hier ben opgegroeid en omdat gelatenheid een integraal deel van het leven is (denk maar aan het begrip ‘African time’), zocht ik eerder de fout bij mezelf en sprak ik er nauwelijks over.

Het heeft me altijd enorm gefrustreerd, op vele manieren. Het is emotioneel uitputtend en vernietigend voor je zelfbeeld om dagelijks verantwoordelijk te zijn voor mensenlevens en telkens opnieuw vast te stellen dat het ondersteunend personeel dezelfde taak beschouwt als een last, een karwei - vergelijkbaar met de planten in de tuin gieten of het vuilnis buiten zetten. Als er een noodsituatie is zoals een reanimatie en de verpleging die jou zou moeten bijstaan liever thee gaat drinken (het is nu eenmaal tea time…) of liever naar het toilet gaat (een natte broek is niet bevorderlijk om levens te redden), gaan er kostbare seconden verloren - de seconden dat je absoluut verstomd staat van hun prioriteiten.

Het is vernietigend om te werken in een systeem waar het motto ‘niet meer voorradig’ eerder de norm is dan de uitzondering… daargelaten dat het eigenlijk nooit zou mogen gebeuren. Wie is hard genoeg om te kiezen tussen het canuleren van een prematuur met een naald die groot genoeg is om zijn hart te doorboren - laat staan een amper zichtbare ader te prikken - of helemaal geen levensbelangrijke testen te doen? Maar wat belangrijker is: waarom zou iemand ooit die keuze moeten maken?

Ik wil niet dat iemand denkt dat ik alleen het negatieve zie van de situatie. Ik ben dankbaar voor de vele waardevolle lessen en karakterkwekende ervaringen die ik heb mogen meemaken.

 

Deze afschuwelijke status quo heeft me de gelegenheid gegeven om mijn vaardigheden inzake probleemoplossend - en dus vaak onorthodox - denken te ontwikkelen. Weten wat te doen in een hospitaal heeft ironisch genoeg veel gemeen met weten wat te doen in de wildernis: vitale functies vervullen in een omgeving met beperkte middelen. Het doet je plannen en vooruitdenken, rekening houden met alle mogelijke uitkomsten. Alleen jij bent de ultieme grens tussen een goede afloop en een ramp.

Je leert je taken zo organiseren dat je het werk van drie doet. Ik heb geleerd om snel en verantwoordelijk beslissingen te nemen en toch vanaf de eerste keer met precisie taken goed uit te voeren. Tenslotte is er geen tijd te verspillen wanneer je tegelijkertijd alles met niets moet doen.

Afrika is vertrouwd met de dood. Zelfs in die mate dat mensen sterven zonder dat daar vragen bij worden gesteld. Er is geen reden, ze ‘sterven gewoon’. Want dat is nu eenmaal het leven: het eindigt sowieso in de dood.

Onder de patiënten is er een cultuur van ontkenning: als je iets negeert, verdwijnt het vanzelf. De traditionele genezer (sangoma) zal je wel genezen. Een matriarchale familie doet er soms maanden over om te beslissen of je eigenlijk wel door een dokter moet worden onderzocht.

Een ander typisch aspect van de Afrikaanse ethiek is dat het een patriarchaal systeem is waarin het belang van de gemeenschap voorrang krijgt op dat van het individu. Kinderen hebben geen zeggenschap over hun gezondheid, zelfs tot in hun twintiger jaren. Dat is begrijpelijk als je moet kiezen hoe je je karig inkomen zal spenderen: het voeden van een groot aantal familieleden of één persoon over grote afstand naar het hospitaal vervoeren?

Helaas krijgt de dokter hierdoor vaak geen toestemming om belangrijke medische handelingen te stellen. Zeker als het om levensreddende ingrepen gaat die geen financiële gevolgen hebben.   

Misschien is een westerse geest wel niet gemaakt om de mysteries van Africa te begrijpen, net zoals Afrikaanse levensstijl weinig gemeen heeft met westerse denkwijzen.

Maar eigenlijk spreek ik mezelf tegen als ik dit zeg, want er zijn veel dokters en verpleegsters die met toewijding hun job doen, op een manier die ik kan begrijpen.

Toch word ik droef van het feit dat iemand langzaam gesloopt kan worden door zo’n systeem, erdoor gekraakt wordt en zichzelf uit zelfbescherming eraan onderwerpt.  

Maar dit jaar had ik een meevaller: een Belgische uitwisselingsstudente werkte met me samen in het ziekenhuis. Een nog grotere meevaller is dat we dicht bij elkaar wonen en samen pendelen. Deze dagelijkse ritten zijn een verbazingwekkende bron van bevestiging voor mij.

Ze is Europees en denkt zoals ik. Ze is kwaad en gefrustreerd over dezelfde zaken als ik, en waarvoor ik bij mezelf de fout zocht. Ze zegt luidop wat ik voor mezelf hield. 

Ik kreeg weer terug moed door de bevestiging van de waarden die ik heb meegekregen tijdens mijn opvoeding. Ik begon mijn werk weer leuk te vinden, al was het maar voor die minuten van en naar het hospitaal.

Over enkele maanden krijg ik het voorrecht om een jaar in België te werken. Ik weet dat het niet de utopie zal zijn die ik me erbij voorstel, maar ik zal tenminste niet moeten compenseren voor een falend systeem.

Afrika. Hoe meer je het begrijpt, hoe minder je het denkt te vrezen. Die illusie is een gebrek aan respect. Als je er geen respect voor hebt, zal Afrika je verslinden. Het is westerse arrogantie, niet eens optimisme, dat Afrika probeert te doorgronden. Je moet je bewust zijn van je eigen geluk en medelijden hebben met het droeve lot van Afrika, maar het tegelijk respecteren als een gewond dier, wil je het tenminste emotioneel overleven. Het is misschien best dat je het niet probeert te begrijpen, want het is een soort van vreemde religie die genadeloos en als een hongerige vampier aan je geloof knaagt.

Je moet Afrika graag zien voor de schoonheid en het mysterie. Want dat heeft het in overvloed.

Om dit alles in context te plaatsen: een vriend in Londen kloeg onlangs over de corruptie in hun parlement. Een parlementslid werd gevraagd om af te treden omdat hij voor £5000 meubels had gekocht voor zijn kantoor. Dat vond ik grappig. Ik zat net voor het tv-nieuws: verkrachting, moord, politieke onrust, banenverlies, stijgende voedselprijzen… en daarnaast een parlementslid wiens Mercedes van 1,2 miljoen rand (ongeveer € 110 000) - betaald met belastingsgeld - op de dag na de aankoop al werd gestolen. Al deze zaken zaten in één nieuwsuitzending. Eén enkele dag.

Ik vraag me af of Europeanen wel beseffen wat ze hebben. En het naar waarde schatten. Want weten en appreciëren lijken elkaar uit te sluiten.

Maar we moeten de realiteit waarin we leven pas beoordelen als we ze echt hebben beleefd. Je kan alleen weten of een gerecht lekker is als je het hebt gegeten. Dat is het verschil tussen feiten en meningen.

Dr. Jaques van Heerden, Juni 2009  

(vertaald naar beste vermogen)